De Romeinse limes ('grens' of 'pad' in het Latijn) markeert de grens van het oude Romeinse Rijk. In de 2e eeuw AD was die limes maar liefst 7000 km lang; van Engeland tot Syrië, Roemenië en Marokko. In Duitsland was het een aarden wal, in Engeland een muur (van Hadrianus) en in Nederland een rivier (de Rijn). De Nederlandse limes is ruim 400 jaar in gebruik geweest. Ten noorden was sprake van wederzijdse handel en veel Bataven dienden in het Romeinse leger, maar kwamen ook regelmatig in opstand.
De Romeinen richtten militaire kampen op langs de limes en stichtten en versterkten nederzettingen (vici en canabae legionis - zijn kampdorpen). Ze brachten het schrift, Romeinse rechtspraak en bouwtechnieken.
Omdat de Rijn een belangrijke transportader was, werd er een verdedigingslinie met legioen- en vlootbases, castella en wachttorens gebouwd.
Rond 400 AD kwam er een einde aan de Romeinse heerschappij in het huidige Nederland. Door de Germaanse invallen was het gebied onveilig geworden.
Het LAW (Lange Afstand Wandelpad XVI) loopt van Katwijk tot Berg en Dal en is 275 km. De Tabula Peutingeriana is een grote hulp geweest bij het ontwikkelen van deze route. Dit is een oude Romeinse reiskaart uit de 3e of 4e eeuw met de namen en de afstanden tussen de verschillende castella. Diverse Nederlandse plaatsnamen zijn nog terug te voeren naar deze Romeinse overheersing;
Alphen aan den Rijn - Albaniana
Vechten - Fort Fectio
Nijmegen - Oppidum Noviamagus.
Vandaag wilden Tonia en ik het eerste stuk lopen, en om organisatorische redenen liepen we die in omgekeerde richting, startend bij Leiden Lammenschans.
Om parkeerkosten te omzeilen liepen we een extra kilometer naar de brug de Lammenschans en na de brug liepen we eigenlijk al direct verkeerd. Er is namelijk een extra stuk van deze LAW; van Lammenschans naar Voorburg en per ongeluk namen we deze. Ik had al direct het gevoel dat we niet goed zaten maar omdat er expliciet 'Limes' op de rood/witte route markering stond, liep ik tegen beter weten in stug door tot we echt in de gaten kregen dat we verkeerd liepen. Pas toen ik het boekje wat beter bestudeerde kreeg ik door dat er een extra ('doodlopend') stukje loodrecht op de LAW loopt.
Dus wij weer terug; zodoende hadden we er voor de eerste kilometer al minstens 2 extra kilometers opzitten...
Via Cronesteynpark en een flink stuk langs de Vliet en door een stukje bebouwing kwamen we bij Park Matilo. Daar was ik op een vorige wandeling ook geweest dus hoefden we niet meer elke hoek te fotograferen en ook klommen we niet meer in één van de acht wachttorens. Maar een foto van die Romeinse hoogtepunt mag natuurlijk niet in deze wandeling ontbreken;
Het originele Romeinse castellum ligt hier nog onder de grond en dat is ongeveer 150 jaar door 500 soldaten bewoond geweest. Het werd gebouwd om het nieuw gegraven kanaal van Corbulo (tussen Leiden en Naaldwijk) te beschermen. In Leidschendam is een deel van het tracé van 'de gracht van Corbulo teruggevonden; toen bleek dat de Vliet niet dezelfde waterloop is als die van Corbulo.
We liepen langs de 'helm van Gordon' - een replica van het bronzen gezichtsmasker/ruiterhelm uit ongeveer AD 100. (vanwege de krullen is het masker vernoemd naar de zanger Gordon - wie is er op dat idee gekomen??!). Het origineel ligt in het RMO in Leiden.
In de late middeleeuwen werd het terrein van het castellum bewoond door nonnen van het St. Margarethaconvent. Na 1572 verloor het klooster door de Opstand van Willem van Oranje al zijn bezittingen en verlieten de nonnen het gebouw.
Via het Utrechtse Jaagpad kwamen we een stukje door het centrum van Leiden. Daar is genoeg te zien maar dat heb ik inmiddels al een paar keer in vorige bloggen gemeld; Tonia blij want ik hoefde nu nergens foto's van te maken en we liepen lekker door.
Na het station van Leiden misten we een klein stukje van de route - waaronder kasteel Oud-Poelgeest maar omdat we deze buurt goed kenden pikten we de route al snel weer op in het Bos van Bosman, een heel aardig parkachtig bos waar we allebei nog nooit doorheen gelopen waren. Iets verderop liepen we door Park Landskroon en liepen we over een rustig pad richting Rijnsburg en hierna naar Katwijk aan de RIjn.
Hierna kwamen we door een prachtig stuk duin waar we ook allebei nog nooit geweest waren; Holland Duin Berkheide;
Op de boulevard kwamen we langs een paar kunstwerken die mij wel aanspraken. Eerst de 'Maatjes' -ook wel 'Haringhappers' genoemd-;
Het volgende beeld dat mij aansprak was 'Pootjebaden' - 'Oude mensen aan zee';
Het originele plan was om dit beeld ook daadwerkelijk aan de vloedlijn op het strand te plaatsen, zodat de 'oude mensen' ook werkelijk regelmatig zouden pootjebaden. Echter dit bracht zoveel technische problemen met zich mee -fundering en hoge vloedgolven- dat het beeld nu op de Boulevard staat.
Aan het einde van de katwijkse Boulevard ligt het uitwateringskanaal van de Rijn. Dit kanaal is verschillende keren opnieuw aangelegd sinds de 16e eeuw. De huidige uitwatering dateert uit 1807 en de nieuwe zeesluis uit 1984;
Op het kunstwerk 'Bladeren in de wind' staan de namen van 273 vermiste vissersmannen en koopvaardijvaarders. De bladeren zijn als snippers papier, die door de wind worden opgepakt en omhoog gezogen. Terwijl de lichamen van de overledenen rusten op de bodem van de zee, wordt de onstoffelijke geest omhoog getrokken naar zijn schepper.
Hierna kwamen we bij het begin van dit LAW-pad; het kunstwerk 'Brittenburg';
De Brittenburg is de ruïne van een Romeinse limesvesting die in de 15e, 16e en 17e eeuw na stormen op het strand zichtbaar was. Het lag op zo'n 500 meter uit de kust als een soort Romeinse Atlantis. Er zijn in 1520 munten gevonden met laatste datering 270. Hoogstwaarschijnlijk was de Brittenburg de locatie van het meest westelijke fort van de Romeinse limes aan de monding van de Rijn. Het fort werd afgebroken, verdween in zee en is ondanks archeologisch onderzoek nooit meer gevonden. Wel zijn in 1982 bij het uitgraven van de huidige uitwateringssluizen duidelijk aanwijzingen gevonden voor een Romeinse nederzetting.
De bronzen sculptuur stelt de soldaten van Keizer Caligula (Kalla in de volksmond) voor, die staan opgesteld om te vechten tegen de zee. Tussen hen in ligt de uitgesneden plattegrond van de Brittenburg. De tekst op de tafelrand luidt;
Kalla's toren, hier geboren, zocht Neptunus toorn. De hele zee zou hij bezitten en vechten om het huis te Britten.
We waren toch best moe na de wandeling van 25 km, en ik vond het prima om lekker te wachten op de bus die ons daarna terug bracht naar de plek waar we de auto hadden staan. Volgende keer verder op het Limespad!
.
No comments:
Post a Comment