23-06-'21. Sint-Jans-kerk en stadhuis in Gouda.

Vandaag moest ik in Krimpen aan de Lek zijn, en omdat het zulk lekker weer was, besloot ik er heen te fietsen. Na de afspraak had ik nog voldoende tijd voor iets anders en ik besloot via Gouda naar huis te fietsen, om daar een museum te bezoeken.

Ik koos voor de Sint-Janskerk, vernoemd naar Johannes de Doper, de schutspatroon van Gouda.

In het centrum van Gouda fietste ik eerst tegen het stadhuis aan, maar om me heen turend zag ik geen kerk terwijl het toch in de buurt moest zijn. Via Google Maps vond ik de kerk en zag dat deze enorme kerk totaal is ingebouwd en dus flink verscholen lag. Hierdoor is het ook moeilijk een goede foto te maken van de kerk en ik deed het dus maar door uit verschillende gezichtspunten een paar foto's te maken;

uitzicht op de Sint-Janskerk vanaf het Stadhuis

De kerk heet ook wel Grote Kerk en is een kruiskerk in gotische stijl. De kerk is vooral beroemd vanwege de reeks gebrandschilderde glazen. Met een lengte van 123 meter is het het langste kerkgebouw in Nederland. Op het breedste punt meet de kerk 49 meter. 

De kerk dateert uit de 15e en 16e eeuw. In 1278 stond er op deze plaats al een kapel. 

In 1361 is de kerk verwoest door brand en in 1395 is de kerk volledig opnieuw gebouwd, om vervolgens in 1438 en 1552 opnieuw grotendeels af te branden.

De Staten van Holland verboden in 1573 de uitoefening van de rooms-katholieke godsdienst en de kerk werd bestemd voor de 'predicatie van de gereformeerde religie'.

De kerk werd een 'wandelkerk' met maar enkele zitplaatsen voor de notabelen.

In de kerk zijn diverse grafkapellen en een grafkelder. Op de vloer liggen grafstenen van graven tot 1832, waarna niet meer in de kerk begraven mocht worden door stankoverlast. De graven zijn geruimd en de stenen zijn gehergroepeerd. 

Tegen de kerk zijn in de loop van de eeuwen tussen de steunberen muurhuizen aangebouwd; woonhuisjes, pakhuisjes en loodsen. Allen het zakkendragershuisje is gerestaureerd en nu in gebruik als winkeltje;

Bijzondere muurhuizen waren de zogenaamde 'knekelhuisjes', waar de beenderen van de geruimde graven werden opgeslagen. Van tijd tot tijd werden ook deze knekelhuisjes leeggeruimd en werden de beenderen overgebracht naar het pestkerkhof.

In 1605 zijn er in de klokkentoren vier lui-klokken gehangen, die elk een andere toonhoogte hebben. Ze hangen er nog steeds en wegen tussen de 8500 en 2000 pond. In totaal hangen er 50 klokken.

In de kerk is een kostbaar marmeren koorhek te bewonderen met koperen spijlen uit 1782 (ik weet echter niet welke hek het koorhek is);

 

De preekstoel stamt uit 1809;

In 1736 is het orgel vervangen. Hij hangt op een hoogte van 12 meter, is 48 meter lang en ruim 34 meter breed. Dit orgel is een paar keer gerestaureerd. 

De kerk is wereldberoemd om de glas-in-loodramen uit de periode 1555-1603. In 1939 zijn de kostbare 16e eeuwse gebrandschilderde glazen uitgenomen en vervangen door dubbeldik vensterglas. De originele glazen werden in 201 houten kisten verpakt en in de wijde omgeving verstopt.

 

Bij de entree kreeg je een koptelefoon die je door de kerk leidde en bij de belangrijkste ramen de historie erachter vertelde. Ik moet toegeven dat je dan anders naar die ramen gaat kijken. Ik blijf ze maar matig mooi vinden maar het is wel vakmanschap en verbazingwekkend oud!

Nadat ik genoeg gezien had, besloot ik nog een kijkje te nemen in het stadhuis. Ik fietste eerst langs het Lazaruspoortje uit 1609;

Het was de toegangspoort voor het toenmalige leprozenhuis aan de Gouwe. 

De afbeelding op het poortje toont de gelijkenis van de rijke man en de arme Lazarus. Lazarus vroeg de kruimels die overgebleven waren van de maaltijd van de rijke man. Hij kreeg echter slechts de zorg van honden, die zijn zweren likken. Hij werd de beschermheilige van de melaatsen.

De poort is in 1940 afgebroken en in 1965 herbouwd op de huidige plaats, achter de Grote Kerk, en vormt nu de toegang tot de tuin van Museum Gouda. Dat museum bewaar ik voor een volgend bezoek.

Ik fietste vervolgens langs de Waag;

De Waag werd in 1668 gebouwd en is een rijksmonument; in gebruik als het 'Gouda Kaas Museum'. Oorspronkelijk werden er in de Waag allerlei zaken gewogen, maar in de loop van de tijd is het gebruik van de Waag beperkt tot het wegen van kaas. Op het (witte) reliëf in de voorgevel staan mensen afgebeeld in een ruimte met zuilen en bogen, die kaas afwegen en notities maken. 

In 1998 werd het reliëf vervangen door een kopie in dezelfde marmersoort. De felwitte kleur van het nieuwe beeldhouwwerk was oorzaak van een commotie, hoewel dezelfde marmersoort is gebruikt. Maar marmer verweerd en 'versuikerd' (wordt bros en korrelig). Het oude model is ter bezichtiging binnen in het gebouw opgesteld. Dit museum bewaar ik ook voor een andere keer, want ik had mijn zinnen gezet op dit markante bouwwerk;

Het stadhuis van Gouda;

 

Dit 15e eeuwse stadhuis is één van de oudste gotische stadhuizen van Nederland.

In 1448 begon de bouw, opgetrokken uit Belgisch kalksteen. In 1459 was het laatste torentje klaar. Het huidige bordes is in 1603 vervaardigd.

In 1692 werd het huidige schavot aan de achterzijde gebouwd, op het balkon op de 2e etage. In 1870 zijn de doodvonnissen en lijfstraffen voor burgers officieel afgeschaft.

In 1946 en in 1996 waren de laatste renovaties waarin ook de oude, houten fundering werd vervangen. In 1960 zijn er beelden in de voorgevel geplaatst; Karel de Stoute, Filips de Goede, Filips de Schone, Maria van Bourgondië, Floris V en Jacoba van Beieren. Tot 1882 prijkten er maar 2 beelden; vrouwenfiguren die een symbool waren voor Wijsheid en Standvastigheid, uit 1695. Deze beelden staan nu in de tuin achter het Goudse museum.

Sinds 2012 wordt het stadhuis niet meer gebruikt voor raadsvergaderingen.

Het interieur vond ik tegenvallen vergeleken de prachtige buitenkant. Het stamt deels nog uit de 17e en 18e eeuw. 

In de kelder was de vroegere vleeshal; kitcherig verlicht met paarse lampen en wat misplaatste banken.

Op de 1e verdieping is de ontvangstzaal, tot 1939 waren hier woonruimten voor de stadsbode, en hier achter waren de Secretariskamer, dienstruimtes en vergaderkamers, vroeger toezichtkamers. Het was sober ingericht;

Met hier en daar wat oude spulletjes in vitrine kasten.

Op de 2e verdieping vas de voormalige raadszaal. 

Toen in 1642 de koningin van Engeland op bezoek kwam, werd in een zaal voor één nacht een koninklijke slaapkamer ingericht, compleet met wandtapijt. Dit tapijt werd in 1693 overgebracht naar de raads- en huwelijkszaal, deze ruimte is met stip de mooiste in het Stadhuis;

Hierna stapte ik weer op de fiets en fietste lekker naar huis. 90 km op te teller erbij vandaag!

.

22-6-'21. Trage Tocht Vogelenzang, 15 km.

Tonia was nog nooit in het gebied van de Amsterdamse Waterleidingduinen geweest, en ik had de wandeling die startte in Vogelenzang nog niet gelopen, dus we besloten die vandaag eens uit te proberen.

Het enige nadeel was dat in de routebeschrijving stond dat je bij deze wandeling uit de voeten moet kunnen met topokaart of GPS omdat de beschrijving af en toe slechts globaal was. 

Nou zijn we allebei niet van de topokaarten noch de GPS maar we hadden altijd nog Google Maps op mijn mobiel. Dus vol goede moed gingen we op pad. 

De duinpaden liepen heerlijk, het was perfect wandelweer en nadat we het Nieuwe Kanaal over waren gestoken kwamen we in open duinen en kwamen de eerste groepjes damherten in zicht. Toen ik de eerste zag, dacht Tonia dat ik haar voor de gek hield, maar al gauw zag zij ze ook en net als vorige keer in de Zilk struikelden we over de herten;

 

We slaagden er in al 10 beschrijvingen voor de tekst 'Vanaf dit punt wordt de beschrijving globaler' de weg totaal kwijt te zijn. Maar als je sommige stukken ziet is het ook geen wonder dat we van het padje raakten;

Dus we besloten maar lekker door te banjeren en een uur voordat we bij de auto wilden wezen ons terug te laten leiden door Google Maps. We gingen ook een stukje van de paden af (op een stuk waar dat niet verboden was) maar dat liep duidelijk minder lekker. We kwamen op 2 idyllische plekjes een dode hertenbaby tegen. De één leek net geboren en overleden. De ander lag er duidelijk al wat langer.

Keurig op de geplande tijd waren we weer terug bij de auto. Volgende keer gaan de tegen de route in lopen, zien we dat stuk ook. Maar het was echt een heerlijke tocht!

.

19-06-'21. De Stenen Baak, het Historisch Museum en de Sint Catharijnekerk in Brielle.

Omdat ik maandag alle musea in Brielle gemist had (en een leuke winkeltje met een boeddha ook dicht was) stelde ik mijn andere Dordtse vriendin Marja voor of ze geen zin had om daar te wandelen en dan een blik te werpen in de musea. Daar was ze direct voor te vinden. Het was alleen wel moeilijk om van te voren een tijdslot voor de musea te reserveren dus maakte ik maar een ruwe schatting en ik bleek het tot de minuut goed te hebben!

We liepen het 14 km rondje wel in andere richting; ik heb totaal geen herkenningsvermogen dus zo zou het lijken of ik de wandeling ook nieuw voor mij was. (Het werkte nog ook).

 

De vrijpaal (rechts boven), die we tegen kwamen zodra we Brielle achter ons hadden gelaten, geeft de grens aan van de vroegere vrijdom (rechtsgebied) van Brielle.

We liepen lekker door en waren 5 minuten voor het tijdslot bij de Stenen Baak, de vuurtoren uit 1630. Hierdoor kon Marja precies even kogelgloeioven bewonderen (zie mijn blog van 14-6-'21).

De bouw van de toren was in 4 maanden klaar. Hij functioneerde in samenhang met een verplaatsbaar vuurbaken in de duinen van Oostvoorne. Als men vanaf een schip de beide vuren in één lijn zag, was de positie de juiste om de vaargeul in te kunnen varen. De geulen verplaatsten zich namelijk door de verplaatsing van zandbanken.

Op de 3e verdieping van de Stenen Baak stond vroeger een soort opbouw; de lantaarn. Hier werd een groot kolenvuur gestookt, welke door vele glas-in-lood ruitjes van verre te zien was. Het vuur werd de hele nacht door 2 wachters met blaasbalgen aan de gang gehouden. Er hangt er nog één aan het plafond van de eerste geleding;

In de Stenen Baak hangen schilderijen en landkaarten aan de muren.

In de 18e eeuw diende de vuurtoren ook als militaire versterking en werd er een klein fort gebouwd met kanonnen en een kogelgloeioven. In 1850 werd de Stenen Baak als vuurtoren buiten functie gesteld. SInds 2004 is de Stenen Baak voor het publiek open gesteld.

Je hebt er een mooi uitzicht op de omgeving;

 

En vanaf het dak zie je de gloeioven en de kanonnen (rechts boven).

Toen we bijna weer terug in Brielle waren, aten we onze lunch en daarna waren we keurig op tijd bij het Historisch Museum. In dit museum staat de inname van Den Briel op 1 april 1572 centraal. Het was het begin van het einde van de Tachtigjarige Oorlog, toen de watergeuzen met de inname van Brielle hun eerste slag op de Spanjaarden wonnen.

De Brielse zeeheldenzaal is volledig gewijd aan de uit Brielle afkomstige admiraals Tromp, Witte de With, Philips van Almonde en het leven aan boord van een oorlogsschip in de 17e eeuw.

Er is een schatkamer vol schilderijen en bodemvondsten van prehistorie tot de middeleeuwen.

Het gebouw was vroeger de stadsgevangenis, gebouwd in 1623, en de kerkers zien er, zelfs na al die eeuwen, zeer solide uit;

 

 

In het aangrenzende gebouw, vroeger de Waag, worden vieringen van 1 april door de jaren heen gepresenteerd.

Ik vond eigenlijk de eeuwenoude kaart van Nederland het indrukwekkendste. Hij was gewoon op een muur geschilderd en ik had me nooit gerealiseerd HOEVEEL land er in de laatste eeuwen wel niet is bij gepolderd;

Bij de uitgang kwamen we er achter dat de Sint Catharijnekerk ook open was voor bezichtiging dus die pakten we ook maar even mee.

De zeehelden Tromp en Witte de With liggen in hun praalgraf in Delft en Rotterdam, maar Philips van Almonde kreeg een grafmonument in deze kerk;

Van Almonde is minder bekend dan zijn voorgangers, maar was een zeer bekwaam officier die nauw samenwerkte met Stadhouder Willem III en hij vocht mee in de 2e en 3e Engelse Oorlog. In 1688 werd WIllem koning van Engeland en bestreed hij vooral de Fransen en in 1702 veroverde hij de Spaanse zilvervloot (wel met minder buit dan Piet Heijn in 1628). Hij stierf in 1711 op 67 jarige leeftijd op zijn buitenplaats vlakbij Oegstgeest.

De kerk bevat diverse grafkelders, die afgedekt zijn door zerken;

 

Hierna liepen we terug naar het centrum, bekeken nog een paar winkels en in een zeer vervallen pand herinnerde een kolossaal terracotta reliëf boven de voordeur aan het Geuzengesticht Wilhelmus van Nassauen. Het gesticht kwam in 1872 tot stand in een bestaand woonhuis en was bestemd voor gereformeerde wezen. De 'Turkse' muts die de watergeus draagt verwijst naar het gezegde 'Liever Turks dan Paaps'.

Wat de plannen zijn met dit grote, vervallen pand heb ik niet kunnen achterhalen.

Nadat we het centrum hadden bekeken (een stuk levendiger op zaterdagmiddag dan op maandagochtend!) liepen we terug naar de auto en gingen we allebei op huis aan. Met de boeddha.

17-6-'21. Engelandvaarders museum, Noordwijk

Vandaag gingen Peter en ik een rondje fietsen. Hij op zijn oude Giant, ik op mijn nieuwe elektrische Gazelle; dat was een goede combi. Windje mee moet hij zich iets inhouden en windje tegen doe ik hetzelfde, en dan kunnen we goed samen op fietsen. Hij krijgt voorlopig nog geen (snellere) fiets!

Ik had hem een keuze uit 5 musea voorgelegd, dan hadden we in elk geval een doel. Hij koos voor het Engelandvaarders museum in Noordwijk. Door de duinen waren we er binnen een uurtje en we vonden het allebei een interessant museum. In een uurtje krijg je een goede indruk van de mannen en vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit bezet Nederland ontsnapten om vanuit Engeland de strijd tegen nazi-Duitsland en Japan voor te zetten. De Noordzee-route was de kortste, maar ook de gevaarlijkste weg naar Engeland dankzij mijnenvelden, bunkers en Duitse patrouilles. Honderden vertrokken in nauwelijks zeewaardige bootjes, soms zelfs in een kano. Velen verdronken op zee of werden tijdens de voorbereiding gearresteerd, gevangengezet of doodgeschoten. Anderen maakten barre tochten over land, via België, Frankrijk, Spanje, Portugal en zelfs Rusland. Ruim 2000 Nederlanders kwamen in Engeland aan, waarvan slechts 172 Engelandvaarders. Daar namen de Engelandvaarders dienst bij Britse en Nederlandse krijgsmacht-onderdelen, de koopvaardij of gingen werken voor de regering. Ook zetten veel Engelandvaarders vanuit Australië de strijd tegen Japan voort. Van de 180 Nederlanders die vanuit Engeland als geheim agent naar Nederland werden gestuurd, zijn er 108 Engelandvaarder. Bijna de helft van hen werd slachtoffer van het lugubere spionnen spel tussen de Britten en Duitsers; velen vonden de dood in het  concentratiekamp Mauthausen.

Veel verhalen waren te lezen in verslagen op de muur, de meesten voorzien van foto's, kleine documenten of stukken van uitrusting. Ook kon je een brief lezen van een Engelandvaarder die waarschijnlijk in een bootje verhongerd is; in een fles had hij een brief naar zijn ouders gestuurd met zijn legitimatie en wat muntjes. De fles is na de oorlog aangespoeld; de man, zijn vrienden en hun boot zijn nooit gevonden.

Het was indrukwekkend!

Hierna fietsten we naar Sassenheim, waar we bij Schuitemakers een paar heerlijke Hollandse nieuwe haringen aten (ik) en een broodje gegrilde tonijn (Peter). 

Na de lunch fietsten we naar Zoetermeer, waar ik de laatste asperge koppen kocht van dit seizoen. 

Hierna fietsten we door de mooie polder tussen Zoetermeer en Voorschoten terug naar huis. 63 kilometer op de teller. Dit gaan we vaker doen (als ik hem van dat golfveld af krijg)...

14-6-'21. Groene Wissel Brielle. 14 km.

Vandaag had ik een wandelafspraak met Els. Zij woont in Dordrecht en wilde liever 10 dan 15 km lopen. Ik deed als voorstel Brielle en vertelde als ze het na een uur het wandelen al zat was, we dan een stukje konden afsnijden. 

Ik was nog nooit in Brielle geweest, Els alleen maar als kind dus we waren benieuwd. 

Brielle ligt op het eiland Voorne en is gelegen aan het Brielse Meer.

In de 11e eeuw bestond Voorne uit een paar eilandjes. Men begon met de bouw van de grote Sint-Catharijnekerk (1417) met hierom heen veel kloosters, waar de stad omheen is gegroeid.

In de middeleeuwen was het een welvarende stad. Op 1 april 1572 werd de stad ingenomen door de Watergeuzen, deze inname wordt gezien als het begin van de opstand tegen Filips II. (Op 1 april verloor Alva Den Briel (zijn bril) - maar de 1 april grap bestond al van voor die tijd.)

Brielle kreeg al in 1338 het recht om de stad te omringen met wallen en vesten die gebouwd zijn volgens het oud-Nederlands vestingstelsel; Brielle heeft 9 bastions, 5 ravelijnen, 5 beren met monniken en 4 poorten (waarvan er 2 nog steeds bestaan). Sinds 1713 is er weinig aan de vesting veranderd; in 1972 is de vesting wel gerenoveerd.

Een bastion is een 5 hoekige stenen of aarden uitbouw van een verdedigingswerk.

Een ravelijn ligt midden voor een vestingfront, is ongeveer driehoekig en verdedigd een poort en/of bastion tegen vijandelijk vuur.

Een beer is een gemetselde dam in een vestinggracht en dient ter bemoeilijking van de overgang in de vorm van een ezelsrug en is voorzien van een monnik (een opstaande hindernis van metselwerk of natuursteen).

Via de Kaaipoort (1709); 

liepen we de stad binnen en al snel volgden we de hoeken van een paar bastions door over de graskruin van een wal te lopen;

Overal stonden nog kanonnen;

En ook kregen we de eerste beer met monnik te zien;

Na een paar bastions verlieten we de stadswal en vervolgden we de route dwars door de stad. Zo vroeg op de maandagmorgen was er nog weinig beweging te bekennen. De winkelstraat zag er best leuk uit maar er was nog niets open. 

Het Brielse stadhuis is een opvallend gebouw op de markt, met hiervoor een beeld van koningin Wilhelmina;

De gevel is in 1790 ontworpen. Dit gebouw was de voormalige stadsgevangenis en de vroegere Waag; nu is dit het Historisch Museum (met focus op de Tachtigjarige Oorlog en de inname van Den Briel), maar was op maandag gesloten. We liepen dus maar verder richting de grote Sint Cathelijnekerk, die ook gesloten was. De opzet was om de grootste kerk van Holland te bouwen, maar het is nooit voltooid, mede door een brand in 1456 en in 1482 was het geld op. Het schip was klaar alsmede de 57 meter hoge, stompe toren. Doordat de toren in de steigers stond was het moeilijk om een goede foto te maken;

De kerk zat ook potdicht en in het rondje om de kerk troffen we nog het Brigittepoortje; de toegang tot het voormalige Brigittenklooster. Deze zusters vestigden zich in 1493 maar door de Sint Felixvloed in 1530  trokken de kloosterlingen naar Rosmalen. Dit is er nog over van de toegangspoort;

Hierna liepen we langs de haven 

en de stadswal. Hier staat nog het Wachthuis van de vroegere Waterpoort, die in 1894 afgebroken was om ruimte te maken voor het verkeer. De oorspronkelijk gevelsteen is nog te zien;

maar het uitzicht op de ophaalbrug en de binnenhaven vonden wij leuker dan het huis.

Er stonden wel een paar leuke pandjes met fraaie gevelstenen schuin tegenover het Wachthuis;

 

We liepen over een brug met weer een mooi uitzicht op een 'beer' met 'monnik';

 

En aan de andere kant uitzicht op Brielle en het Poortwachtershuis (uiterst rechts);

Hierna lieten we Brielle achter ons en via een wandelpad langs het Brielse Rak, het Oosterlandse Rak en het Brielse Meer kwamen we bij de Stenen Baak, de eerste stenen vuurtoren van Nederland;

Het lijkt een vreemde plaats voor een vuurtoren, maar in de 17e eeuw lag deze plek aan de open zee. In de 18e eeuw werd de toren militair interessant, en werd bij de toren een klein fort gebouwd dat later uitgroeide tot een klein verdedigingswerk met kanonnen. De kogelgloeioven stamt uit 1782 en werd in 1957 herbouwd. (foto rechts boven). 

Bij een vijandelijke inval werden stalen kogels in de oven verhit om vervolgens te worden afgeschoten op de houten vijandelijke oorlogsschepen. Zij zijn in onbruik geraakt rond 1870 toen ijzeren schepen de houten schepen vervingen.

door het Molecatenpark liepen we over een mooi bospad verder. Hierna volgden een paar kilometer kale dijk tot we de stad en de eerste bastion weer zagen liggen;

 

Via een houten brug zagen we de Langepoort al liggen;

De Langepoort dateert uit 1704, is in 1799 vernieuwd en in 1972 gerestaureerd;

We kwamen weer langs een paar mooie gebouwen en vooral de gevelsteen van 'de stukke pot' viel mij op;

 

We dronken wat bij de Hoofdwacht en daarna aten we onze lunch op bij de plek waar de Noordpoort had gestaan. Er werd een korte film vertoond van de geschiedenis van Brielle;

Hier werd op 1 april 1572 onder het uitroepen van 'In naam van Oranje doe open de poort' de Noordpoort in geramd en stormden de Watergeuzen de stad binnen. 

We vonden Brielle erg leuk en we namen ons allebei voor een keer terug komen voor de musea.

.