Vandaag moest ik vanwege mijn studie om 9 uur in Koog aan de Zaan zijn, en toen ik om 11 uur met mijn leertherapie afspraak klaar was, kleedde ik me in de auto om in mijn wandelkloffie. Ik liet de auto staan waar hij stond en haakte halverwege de wandeltocht in. Ik dacht dat ik nog nooit in de Zaanse schans geweest was, maar toen ik de grote gele klompen zag staan, denk ik toch dat ik er met de kinderen een keer ben geweest.
Op weg naar de Zaanse Schans passeerde ik eerst de markante gevel van Stijfselfabriek 'De Bijenkorf'.
Dit pand is in 1867 door Klaas Honig gekocht. Er werd handmatig tarwemeel gemengd om er stijfsel van te maken, wat in het huishouden werd gebruikt om linnengoed te stijven. Toen zoon Meindert Honig in 1875 een stoommachine kocht werd er over gestapt op maïsmeel; de basis voor de NV Stijfselfabriek De Bijenkorf.
In 1899 was door introductie van kunststoffen in textiel de vraag naar stijfsel sterk afgenomen, en werd er begonnen met de productie van Maïzena en pudding. Nog later werd er tarwezetmeel geproduceerd, een grondstof voor soep en vermicelli. In 1922 had Honig een wereldwijde primeur met krulvermicelli, en even later volgde de introductie van macaroni. In 1930 volgde het eerste pakje droge (vermicelli)soep en was Honig niet meer weg te denken uit de Nederlandse keukens.
In 1978 ging het concern failliet en sinds eind vorige eeuw kwam het in handen van het Britse Tate en Lyle die nog steeds de zetmeel produceert (met vieze rookwolken).
Na de Stijfselfabriek kwam ik nog diverse erg leuke huisjes tegen in de stad;
En liep ik door het Koogerpark;
Rechts boven kun je door het zij-huis (goedjaarsend) goed zien hoe die houten gevel gewoon tegen een schuin dak is 'aangeplakt'. Het waren status symbolen van rijke moleneigenaars, kooplieden en notabelen. Veel huizen kochten ook grond voor een 'overtuin' die hun uitzicht veilig stelde en gebruikt werd als moestuin, siertuin of bleekveld.
De Bleeke dood (meelmolen) uit 1656;
Hierna stak ik de Julianabrug over richting de Zaanse schans. Nu met het schrijven van het blog zie ik dat ik nog diverse huisjes gemist heb, maar gelukkig moet ik binnenkort nog een keer naar Koog aan de Zaan. En hopelijk zijn die musea dan ook open!
Op de brug had ik al een prachtig uitzicht op Oud Zaandijk (links van de Zaan, 1e foto onder) en de Zaanse schans (rechts van de Zaan, 2e foto onder);
Hier tussen staan oa het Honig Breethuis museum, brasserie de Smuiger en het oudste huisje van Zaandijk uit 1626.
vlnr; Het Jonge Schaap (houtzaagmolen), De Zoeker (oliemolen), De Kat (verfmolen), De Gekroonde Poelenburg (houtzaagmolen) en De Huisman (mostermolen).
In 1630 stonden 53 van de 83 Hollandse houtzaagmolens in de Zaanstreek. In de eerste helft van de 18e eeuw bouwden Amsterdamse en Zaanse scheepswerven jaarlijks 500 grote schepen van dat hout. Tijdens het hoogtepunt stonden hier zo'n 600 industriemolens; houten fabrieken, aangedreven door windkracht. In de molens verwerkten Zaanse ondernemers de grondstoffen tot allerlei soorten producten, van cacao en papier tot olie (voor voeding en verf) en machinaal gezaagd hout. Ook maakten zij gemalen specerijen, kleurstoffen, vezels, meel etc. Na de uitvinding van de stoommachine werden de windmolens in de 19e eeuw vervangen door fabrieken.
De Zaanse Schans is een uniek stuk Hollands erfgoed dat de bloeiperiode van de Zaanstreek als eerste industriegebied van West-Europa laat zien. Er zijn diverse straatjes uit de 18e en 19e eeuw te bewonderen die vanaf 1961 verplaatst zijn naar dit gebied. Restaurant De Hoop op d'Swarte Walvis (een voormalig weeshuis uit Westzaan) is steen voor steen opnieuw opgebouwd aan de Kalverringdijk. De authentieke industriemolens werken nog en kun je buiten lock-down tijden bekijken.
De Zaanse Schans ontleent haar naam aan verdedigingswerken uit de 16e eeuw, de periode van de Tachtigjarige Oorlog. De Zaankanters probeerden met aarden wallen, Schansen genoemd, de opmars van Spaanse troepen te stoppen. De Kalver Schans is het grootste exemplaar in de regia en is de enige van de ongeveer 13 Zaanse Schansen die de Spanjaarden nooit veroverden. In 1573 versloegen de Zaankanters de Spanjaarden definitief. Vooral in Wormer kwamen veel Spanjaarden om het leven.
Na de Julianabrug liep ik de Zaanse Schans binnen en kwam eerst langs dit gebouwtje;
Het bleek een tingieterij te zijn, die met de allernieuwste productietechnieken werkt maar ook nog steeds met eeuwenoude gietvormen uit de 13e eeuw! In het winkeltje De Tinkoepel Tingieterij kun je buiten Corona tijden een demonstratie zien, en een keuze maken uit het grootste assortiment tin van Nederland. Ze kunnen ook reparaties verrichten en kopen tin op.
Er stonden hier veel luxe theekoepeltjes en ik denk dat dit er één van is.
Hiernaast ligt museum Zaanse Tijd, dat een inkijkje geeft in de geschiedenis van de Zaanse klokkenindrustrie. De 17e eeuwer Cornelis Michielszoon was klokkenmaker en hij maakte gebruik van de nieuwste ontwikkeling; de slinger. De Zaanse klokkenindustrie was de voorloper van de industriële productie van uurwerken. Het museum is sinds 1976 gevestigd in een schilderachtig 17e eeuws ondernemerspand (foto boven).
En dit de de Museumwinkel Zaanse Schans. Van de eerste, uit 1887 daterende kruidenierswinkel van Albert Heijn in Oostzaan, is een kopie gemaakt in 1967 in de Zaanse Schans. De originele winkel bestaat niet meer maar omdat er al in 1938 het idee hiervoor bestond, werd vanaf die tijd al begonnen met het verzamelen van de attributen uit de eerste winkel of gekocht bij antiquairs. De oppervlakte van de winkel is 36 m2, ietsje groter dan het origineel. Achter de winkel is een pand uit 1750 neergezet, dat diende als woonhuis voor de beheerster van de winkel. Dit is een zelfde constructie als in 1887, toen Albert Heijn met zijn gezin in soortgelijke kleine ruimte achter zijn winkel woonde.
In de museumwinkel staan 3 toonbanken waarvan één echt antiek. In de winkel hangen een oude lamp, zakkenhangers, kettingschalen en de schappen zijn gevuld met oa bruine bonen, erwten en rijst. Op de planken staan flessen met zuurtjes en pijpkaneel, en vaten voor stroop, tabak, azijn en beschuit. Er is een vliegenkast voor vleeswaren en kaas. Er was geen magazijn dus de winkel bevatte ook de voorraden. Een speciale hoek was ingericht voor het boerengereedschap (touwen en schoppen) dat door Albert Heijn veel werd verkocht. Er staat een lessenaar waar Albert zijn boekhouding (inclusief die van de vele pofklanten) verzorgde. De etalage is, net als in de eerste winkel, klein;
Ik vond het echt ontzettend jammer dat het dicht was. Maar, al die dichte winkels en musea hadden ook voordelen; het was er heel rustig!
Hierna stonden er nog een paar prachtige huizen. Sommige waren (gesloten) horeca, (gesloten) souvenir winkels, maar er sommige leken ook bewoond;
Aan de overkant stonden ook een aantal huizen;
Ik stak lukraak een paar bruggetjes over en kwam toen bij het bakkerij museum. Het museum was gesloten maar de bakkerswinkel was open;
De juffrouw in de winkel wilde niet op de foto (ze staat per ongeluk nog net links). Wel jammer want ze was in het zwart/wit gekleed en paste perfect in de winkel.
De kaasmakerij Henri Willig (boven) aan de overkant was ook open. Er was een kleine tentoonstelling en een enorme kaaswinkel; als de toeristen terug zijn doen ze vast zeer goede zaken.
Er was ook een wevershuis, een klompenmakerij, een kuiperij en een cacaolab die allen gesloten waren. Maar de chocoladelucht hing overduidelijk in de lucht!!
Ik slenterde het 'dorp' uit en kwam langs alle molens;
Na een kilometer en de laatste molen was het de bedoeling dat je rechtsaf een graspad door de rietlanden nam, maar ivm het broedseizoen was het pad afgesloten en moest ik terug lopen. Je zag het rietland liggen;
Maar terug lopen door de Zaanse Schans was ook geen straf en even later kon ik de route weer oppikken. De route ging langs een provinciale weg met rechts uitzicht op de Kalverpolder;
Na een paar kilometer liep ik het recreatiegebied Jagersveld in. Het Jagersveld heeft een flinke oppervlakte en een enorme plas, met een paar stukjes strand.
Ik liep er heerlijk en aan het eind nog via een klein stukje bebouwing in Koog aan de Zaan terug naar mijn uitgangspunt.
Superdagje weer!
No comments:
Post a Comment