14-7-'21. Franeker, Harlingen en Medemblik.

Vandaag checkten we uit het hotel in Leeuwarden en reden naar Franeker.

Franeker is rond 800 ontstaan en de naam komt van 'froonacker' ofwel 'land van de koning'.

We liepen eerst langs het Korendragers Huisje (uit 1634);

De deur stond open en je kon er vrij rondkijken. Het bleek meer dienst gedaan te hebben als wachtlokaal en opslag van meet- en weegmaterialen, dan dat er daadwerkelijk koren in gesjouwd werd. Er werden ook landbouwproducten verhandeld, er werd zaken gedaan door verzekeringsmensen en handelaren in graan, veevoer en kunstmest. De laatste korenmeters hebben tot 1945 hier dienst gedaan. 

Korendragers vormden vroeger een gilde-achtige beroepsgroep, stonden onder ede en hadden wacht van zonsopgang tot zonsondergang. Ze werden ook verondersteld te helpen bij het 'pakken van deugnieten'.

Hierna kwamen we langs het stadhuis van Franeker;

De bouw begon in 1591 en het is een raadhuis in Franeker en Friese renaissance stijl. Om 22 uur slaat 'het klokje van gehoorzaamheid; in het verleden gingen om die tijd de stadspoorten dicht, later dienden nette meisjes om die tijd binnen te zijn.

Het is te bezichtigen vanaf 13 uur maar daar wilden we niet op wachten.

Dus liepen we door naar het Planetarium van Eise Eisinga;

 

Ook hier hadden we geen geluk; de komende anderhalf uur waren er geen vrije slots om het musea te bezichtigen en omdat het geen deel uit maakte van de museumjaarkaart besloten we het museum maar over te slaan. Het interessantste onderdeel uit dit museum was een planetarium dat Eise Eisinga tussen 1774 en 1781 gebouwd heeft in zijn huiskamer. Het is het oudste werkende planetarium ter wereld. Nog ooit maar een keer terug naar Franeker dus...

Het museum Martena was wel open. 

Dit stadskasteel werd rond 1498 gebouwd door Hessel van Martena. Het gebouw was lange tijd een (versterkt) woonhuis. Van 1895 tot 1984 was de stins het gemeentehuis. 

De vaste collectie is gewijd aan de stadsgeschiedenis van Franeker, bevat een collectie over de voormalige universiteit van Franeker en bezit de grootste collectie over en van de vrouwelijke wetenschapper Anna Maria van Schurman.

Ik vind de inrichting altijd weer boeiend. Deze stins heeft een pronkkeuken, aangelegd rond 1700. Pronkkeukens raakten toen in de mode onder rijke burgers; naast de eetkeuken lieten ze een pronkkeuken bouwen, waar de dame en heer des huizes aten en hier pronkten met mooi keukengerei, zoals porselein en koper. Aan de marmeren vloer en de Harlinger haardtegels kun je hun rijkdom aflezen;

De huiskamer;

Op zolder staan een paar aparte mechanische kunstwerken.

'Salomo's eerste rechtspraak' is een mechanische toneelstuk van Jan ELzinga (1882-1947). Hij heeft hier 4 jaar aan gewerkt en was een groot succes. Met een kist op veren reisde Elzinga per trein door het hele land om met de vertoning geld te verdienen. Zeven poppen beelden het verhaal in 35 minuten uit. 

Het werd eerst handmatig aangedreven, later met een kleine motor. Rond 1920 werd het kunstwerk minder populair door ander vermaak zoals de bioscoop. Elzinga werd klokkenmaker en uitvinder.

Jacob Kooistra (1887-1978) was vrachtrijder en schipper. Toen hij in 1957 met pensioen ging besteedde hij al zijn tijd aan het knutselen aan scheepsmodellen, collages en een draaimolen, die hij van rommel, oude tijdschriften en wat eenvoudig gereedschap maakten. Uiteindelijk verrees een hele kermis, compleet met poffertjeskraam, cakewalk, bokstent, dancing, reuzenrad, zweefmolen en transportauto's. Voor 50 cent kun je de meeste delen van de kermis nog steeds laten draaien;

Hierna besloten we dat we naar Harlingen gingen. Deze stad vonden we maar matig interessant. We lunchten hier en wilden toen naar het Friese museumdorp in Allingawier. Maar we kwamen tot de ontdekking dat dit museum gesloten was.

We reden toen maar over de Afsluitdijk, dat stond ook nog op het verlanglijstje van Lilith, en reden naar Medemblik. 

Hier bezochten we Kasteel Medemblik (of Radboud) uit 1288;

Het was een dwangburcht gebouwd in opdracht van Floris V om West-Friezen onder de duim te kunnen houden. Door de aanleg van de stadswallen in 1578 raakte het kasteel in verval. Aan het eind van de 19e eeuw is het kasteel gerenoveerd en in 1939 werd hier tijdelijk 'De Nachtwacht' in veiligheid gebracht, tot het in 1940 naar een bunker in de duinen van Castricum verhuisde.

De interessantste bezienswaardigheid in het kasteel vond ik een replica van de Hereford mappa mundi (ca. 1250). 

Deze wereldkaart is gemaakt met Jeruzalem, als belangrijkste stad, precies in het midden. Azie ligt op de bovenste helft, Europa linksonder en Afrika rechts onder. De werelddelen worden van elkaar gesplitst door rivieren en de Middellandse Zee. 

Naast geografische aanduidingen, kun je ook bijbelse plaatsen en fantasiefiguren op de kaart vinden.

Je kon ook een kerker bezoeken en een vrij sobere ridderzaal. 

Buiten zaten 2 roofvogels maar het was onduidelijk of er nog een roofvogelshow kwam of dat ze er zaten als foto object. Ik heb moeite met deze prachtige dieren aan een ketting...

 

Hierna liepen we een rondje door Medemblik. De poort 'De Vier Weeskinderen' uit 1765 vond ik wel aardig;

We vonden het wel genoeg voor vandaag en we reden naar Amsterdam, waar ik Lilith thuis afzette en daarna door reed naar Voorschoten.

.

13-7-‘21. Leeuwarden.

Ik was weer irritant vroeg wakker vanmorgen maar had wel lekker geslapen. Maar wel alle tijd om een restaurant voor vanavond uit te zoeken, wat toeristische attracties in kaart te brengen, een half uurtje buik- en bilspier oefeningen te doen, en na een douche was Lilith ook wakker en konden we op pad. 

Bij de receptie kreeg ik nog een plattegrond, die ontzettend nuttig bleek want we konden nu alle attracties in volgorde aflopen. Leeuwarden, zeker ‘binnen de ring’ is klein, overzichtelijk en zeer auto luw. Ideaal. Er rijdt zelfs geen tram of bus!

Toen we het hotel uitliepen viel mijn oog op een protserig ornament;

 

Een herinnering aan de troonbestijging van Wilhelmina. Leeuwarden is zeer koningsgezind. 

Het standbeeld voor ons hotel is van Willem Lodewijk, graaf van Nassau (1560 - 1620).

De stammoeder van de Oranjes, Maria Louise van Hessen-Kassel, prinses van Oranje Nassau (1688-1765), woonde in Het Stadhouderlijk Hof, destijds het woonpaleis van de Nassaus. Zij was getrouwd met Johan Willem Friso van Nassau Dietz. Na het overlijden van haar man op 23 jarige leeftijd was zij 20 jaar regentes, en toen haar zoon meerderjarig was, droeg zij het stadhouderschap van Friesland, Groningen en Drenthe over aan hem. Toen haar zoon Willem IV - inmiddels stadhouder van de gehele republiek - overleed, nam ze op hoge leeftijd opnieuw de functie op als regentes voor haar minderjarige kleinzoon.

Zij was zeer bescheiden en populair onder de Friezen; zij noemden haar Marijke Meu/Maaike Muoike = tante Maria.

We liepen naar de Blokhuispoort, in 1499 gebouwd door Albert van Saksen, dat jaren als gevangenis dienst heeft gedaan. Pas in 2007 is de laatste gevangene overgeplaatst. Je kunt er nu een rondleiding in krijgen, op zeer beperkte schaal. We besloten dat we daar geen moeite voor gingen doen en we liepen op ons gemak door de grote poort

en bezochten op ons eigen houtje een paar openbare gebouwen. Dit is een gebouw op de binnenplaats;

 

Er zaten veel creatieve bedrijfjes, restaurants en in de openbare bibliotheek konden we nog een cel bekijken;

De bibliotheek had nog steeds veel cellen, inmiddels in gebruik als opslagruimte of kantoor. De zwarte ijzeren trappen zijn zeer aardig gerestaureerd.

 

Hierna bezochten we het hofje Gabbermagasthuis;

 

Gebouwd in 1634 door Abbe Freerks Gabbema voor 12 weduwen. In 1905 was het zo vervallen dat er een nieuw Gabbermagasthuis is gebouwd - op een andere plek.

Hierna liepen we langs het imposante gebouw ‘de Kanselarij’. Gebouwd in 1566 en ook als ziekenhuis, kazerne en museum in gebruik geweest. Thans is het een ontmoetingspunt voor overheid, ondernemers en onderwijs;

Hierna liepen we door een paar winkelstraten. We bezochten een ontzettend leuke winkeltje, waar ik nog eens hoop terug te komen voor een creatieve workshop. Ook diverse snuisterij winkeltjes in en uit gelopen, en kwamen we langs de Waag (1598);

De Waag was vroeger vooral een ‘boterwaag’. Ook kaas werd hier verhandeld. Nu zit er een cafe/restaurant.

Na onze lunch vervolgden we onze stadstoer en kwamen we langs de Grutterswinkel;

De schappen staan vol met vooraadblikken en producten van vroeger zoals kachelpoets, Vim, erwten en bonen. Ouderwetse snoepjes, dropjes en koekjes kun je nog steeds kopen.

In de voormalige woonkamers van de 4 zusjes Feenstra, die tot 1973 de winkel bemanden, zit nu een eenvoudig cafe. 

Onder het koffielokaal bevond zich een 4 eeuwen oude wijnkelder, waar later de weckflessen van de zusjes bewaard werden. Deze ruimte was niet te bezichtigen.

Op de 1e etage is voor een kleine bijdrage de expositie over de geschiedenis van het kruideniersbedrijf te bekijken, alsmede slaapvertrekken en een ‘poepdoos’. Die werd eerst in de sloot geleegd en rond 1850 werd hij wekelijks gewisseld.

 

In deze kinderwagen werd in de oorlog voedsel gesmokkeld.

Museum de Grutterswinkels is gevestigd in een burgemeesterswoning uit 1596. Later heeft er een koperslagerij in gezeten en in 1901 kwam het pand in handen van de familie Feenstra. Het was zeer aardig en de (hoog)bejaarden vrijwilligers waren over enthousiast.

Hierna hadden we nog een half uurtje de tijd om het enorme Keramiekmuseum Princessehof te bezichtigen. Marie Louise, prinses van Oranje Nassau, kocht het Princessehof als (tweede) woning; 

 

Hier is nu een prachtige keramiek verzameling, van Chinees porselein;

Tot Engels aardewerk;

En serviesgoed uit Den Haag (links) en Maastricht (rechts);

 

Er is een tijdelijke expositie met de naam ‘Human after all - ceramic reflections in contemporary art’. Met als hoogtepunt deze vreemde heuvels;

Het paard met kleren (in het midden) stond zelfs op de folder van de expositie… ik zie het het bijzondere niet zo van…

Ik vond de armen mooi;

 

Er waren zelfs stukken uit de rijke collectie art-nouveaukeramiek van kunstenaars als Karel Appel en Picasso;

 

Er was een 15 cm lang Ru-bakje, van rond 1100 uit China. Er zijn wereldwijd 79 stukken bekend en door de kleur van het gecraqueleerde, groengrijze glazuur wordt het ‘de hemel na een regenbui’ genoemd. Prijskaartje; een slordige 37 miljoen dollar!

Escher, die in 1898 in het Princessehof geboren is, is nog los gegaan in een gewelfde kelderruimte;

Als laatste bezocht ik ook nog de eetkamer van prinses Maria Louise;

Zij woonde hier van 1731 tot 1765. In de eetzaal kun je nog damasten gordijnen, Europees porselein, goudleer behang, versierd stucplafond, een gemarmerde schouw en vergulde spiegellijst bewonderen.

Hierna haastten we ons naar de Oldehove, waar we plekjes voor het laatste tijdslot hadden weten te bemachtigen om 16.30 uur. 

Op de plek van deze toren werd al sinds het begin van onze jaartelling bewoond door boeren in grote, houten boerderijen op een terp. In 753 ging Bonifatius aan land bij de Oldenhoveterp.

In 1529 was Leeuwarden een welvarende stad en startte de bouw van deze scheve, kromme en niet afgemaakte toren. Het was de bedoeling dat naast de Oldehove een nieuwe kerk zou verrijzen ter vervangeing van de oude Sint Vituskerk, maar daar is het nooit van gekomen. Al tijdens de bouw zakte de toren schever dan de toren van Pisa; de bouw werd in 1533 stopgezet (op 39 meter hoogte) en is nooit meer hervat vanwege dreigende scheurvorming.

 

De toren had minstens 2 keer zo hoog moeten worden, en hij heeft nooit bijzondere functies gehad. Toch zijn de Leeuwarders trots op hun toren, die sinds 2010 wordt beheerd door het Historisch Centrum Leeuwarden en via een stenen, nauwe wenteltrap tot de top te bezichtigen is. Er is zelfs een glazen ‘kraaiennest’ gemaakt, en het is heus griezelig om daarop te staan en het plein onder je voeten te zien.

In de klokkentoren hangen 2 indrukwekkende klokken uit 1633 en 1636, die in Leeuwarden gegoten zijn;

Op het dak hadden we rondom uitzicht over de stad en de omgeving. Bij helder weer zijn zelfs 2 waddeneilanden Ameland en Schiermonnikoog.

 

Op de begane grond zijn in enkele vitrines opgegraven schedels en botten tentoongesteld;

Tot 1833 was het Oldehoofsterkerkhof de voornaamste begraafplaats van de stad. Toen er op het plein een ondergrondse parkeerplaats werd gebouwd, zijn een paar zerken ingemetseld op het plein. De grafzerk uit de 16e eeuw van de rijke familie van Cammingha kwam in een vitrine in de vloer van de Oldehove terecht.

De toren is 39 meter hoog, heeft 183 treden en een scheefstand van 1.99 m. Hij is niet eens de scheefste van Nederland; dat is die van Miedum, ook in de gemeente Leeuwarden!

Hierna doorkruisten we het centrum om terug te gaan naar de Blokhuispoort waar we in een goed restaurant heerlijk gegeten hebben.

Een geweldige dag, af en toe een paar spetters regen maar met 20 graden een stuk aangenamer dan gister!

.