Ik heb van mama voor kerst het boekje 'Wandelen in Rijnland' gekregen. Rijnland dankt zijn naam aan de Oude Rijn; de centrale afwatering van de regio tussen Wassenaar en Amsterdam, en van IJmuiden tot Gouda. Het gebied is ruim 1100 km2. Het gebied is ontstaan in 1255 toen Graaf Willem II van Holland een aantal dammen en waterstaatswerken liet plaatsen in overleg met lokale heemraden.
Tonia en ik besloten de eerste wandeling uit dit boekje eens uit te proberen; een 11 km lange tocht door het moderne Leiden (het Leids Universitair Medisch Centrum en het aanpalende Bio Science Park) en door delen van de oude binnenstad.
We begonnen op het Centraal Station en eerst ging de wandeling door het moderne stukje. We raakten echt 3 keer de weg kwijt; ondanks dat ik de tekst hardop voorlas kwamen we er soms niet uit en liepen we met Google-app naar de eerstvolgende bij naam genoemde straat. We werden er een beetje sacherijnig van maar we gaven het niet op en opeens ging het goed en bleef het de rest van de wandeling goed gaan.
We kwamen eerst langs het Naturalis Biodiversity Center, een onderzoeksinstituut annex natuurhistorisch museum. Sinds 2010 staat het op deze plek en is een fusie van het Zoölogisch Museum Amsterdam, het Nationaal Herbarium Nederland en Natuurhistorisch museum Naturalis. Het Leiden Bio Science Park huisvest bijna 150 grote en kleine bedrijven en kennisinstellingen op dit gebied en draait om biotechnische toepassingen op medisch en farmaceutisch terrein. Tussen alle moderne gebouwen staat hier nog steeds het Pesthuis, dat in 1661 veiligheidshalve buiten de stad was neergezet. Het Pesthuis heeft nooit voor zijn oorspronkelijke bestemming gediend, maar werd hospitaal, gevangenis, opvoedingsgesticht voor jongens, leger- en wapenmuseum en was tot 2016 onderdeel van Naturalis. Nu is het gebouw een Rijksmonument en wordt het ontwikkeld als 'ontmoetingsplek voor alle Leidenaren'.
Via Park Kweeklust (genoemd naar de gemeentelijke kwekerij die hier aan het eind van de 19e eeuw was gehuisvest) kwamen we via de Morsweg op de Rijnzichtstraat, waar we de 1e opvallende 'muurformule' tegen kwamen. Leiden telt meer dan 120 'muurgedichten' in verschillende talen en schriften die vanaf 1992 zijn ontwikkeld. Omdat Leiden een rijke historie heeft aan natuurkundige ontdekkingen zijn er 10 'muurformules' her en der aangebracht, zoals de Lorentzcontractie;
Deze muurformule staat langs de treinbaan. De werkelijke lengte van object is de oorspronkelijke lengte in stilstand (Lo) maal een factor kleiner dan 1, die te maken heeft met zijn snelheid (v). Hoe sneller het object reist, hoe kleiner deze zogenoemde (inverse) Lorentzfactor en dus des te korter zijn lengte (en omgekeerd). Einstein, die regelmatig in Leiden is geweest, gebruikte de Lorentzcontractie in zijn Speciale Relativiteitstheorie. Lorentz was natuurkundig hoogleraar in Leiden (1853-1928).
Hierna kwamen we langs de voormalige ambachtsschool en Kweekschool voor de Scheepvaart;
Achter de kweekschool (nu een advocaten kantoor) ligt het eerste stuk van het Rembrandt Park (zie de Rembrandt wandeling elders op dit blog). Na het 2e stuk van het Rembrandt Park(je) kwamen we langs het Eva van Hoogeveen Hofje. Dit hofje in de Doelensteeg werd in 1650 gesticht door een ongehuwde vrouw uit een welgestelde familie. De Latijnse tekst boven de poort vermeldt dat de stichteres een 'zeer kuise en lofwaardige maagd was'. Het hofje was bestemd voor oude vrouwen, die verweduwd waren of ongehuwd bleven. De bewoonsters waren verplicht om zich zeker één maal per maand te wassen;
Op het Rapenburg liepen we langs het Academiegebouw, waar hopelijk komende zomer Jillis zijn handtekening mag zetten op de muur in het 'zweetkamertje'. Om de hoek is de ingang naar de Hortus Botanicus;
De Hortus is de oudste nog bestaande botanische tuin van Nederland, in 1590 opgericht en vanaf het begin toegankelijk geweest voor publiek. De huidige tuin bestaat uit de Voortuin, de WIntertuin, de Von Siebold Gedenktuin (een Japanse tuin), de Oranjerie, de Systeemtuin en een tropisch kassencomplex. In de Victoriakas kan onder andere de bijzonder grote reuzen-waterlelie Victoria Amazonica bewonderd worden, die jaarlijks opnieuw wordt uitgezaaid en bloeit.
Vervolgens liepen we door de Nonnensteeg en de 5e Binnenvestgracht langs de Sterrenwacht (nog stukje van te zien uiterst rechts op de foto hieronder). De Leidse Sterrewacht is in 1633 als observatorium bij de universiteit opgericht en is hiermee het oudste universiteitsobservatorium ter wereld. In 1974 verhuisde het observatorium naar het nieuwe universiteitsgebied en dit rijksmonument kun je op afspraak bezoeken;
Doorkijkjes onderweg;
Via de Boisotkade kwamen we in de Doezastraat. Hier zijn 2 hofjes. In 1723 stichtte Samuel de Zee het Samuel de Zee's Hofje. Hij was een diepgelovig man uit een Hugenotenfamilie en het hofje was voor 'goede dog niet rijke neeven en de nigten'. Hij kocht er ook een kaatsbaan bij en later werden er nog enkele huisjes en de regentenkamer toegevoegd, zodat er twee binnenpleintjes ontstonden. De regentenkamer is nog als school gebruikt en het hele complex bevat 21 woningen;
Tegenover het Samuel de Zee's Hofje ligt het Sint Jacobshofje. De gevelsteen vermeldt; 'Ste Jacobs Hoff gestight door de Heer Gommanus van Kraeyenbosch in t jaer 1681.' Van Kraeyenbosch wilde eigenlijk een Rooms-Katholiek hof stichten, maar dat was sinds de Reformatie verboden. Om zijn doel toch te verwezelijken, stelde de stichter katholieke regenten aan, die ervoor moesten zorgen dat de bewoners van zijn hof toch katholiek zouden zijn;
Tegenover het Pieter Adriaansz. Van Der Werf Park ligt de Steenschuur, waar het voormalig laboratorium van de natuurkundige Heike Kamerlingh Onnes (1853-1926) staat. Het gebouw, uit 1859, kreeg in 1908 wereldfaam toen Kamerlingh Onnes er als eerste in slaagde om bij een temperatuur van -269 graden C. helium vloeibaar te maken, op slechts één graad van het absolute nulpunt. Enige jaren lang was het lab de koudste plek op aarde en Kamerlingh Onnes kreeg in 1913 de Nobelprijs voor natuurkunde. Tegenwoordig is de Leidse rechtenfaculteit hier gehuisvest;
We liepen langs de Oude Rijn; iets achter de ophaalbrug had Jillis zijn eerste studentenkamer;
We kwamen langs het Boerhaave Museum. Hermanus Boerhaave (1668-1738) was in zijn tijd één van de grootste wetenschappers van Europa. Hij was arts, anatoom, botanicus, scheikundige en onderzoeker. Hij bekleedde 5 leerstoelen aan de medische faculteit, was rector magnificus van de universiteit en directeur van de Hortus. Dit rijksmuseum is naar hem vernoemd (zie elders in het blog 'Boerhaave museum').
Het Boerhave museum zit in het voormalig Caecilia klooster uit 1414. Toen Leiden in 1572 gereformeerd werd, werd het klooster gasthuis. Na een grote loterij in 1596 kwam op de beneden verdieping een krankzinnigengesticht voor kinderen met 21 cellen en 6 zalen. Hiernaast werd een nieuwe ziekenzaal gebouwd met 56 bedden voor pestlijders. In de 18e eeuw bood het Caeciliagasthuis alleen nog onderdak aan krankzinnigen, zieken en proveniers.
Door de beroemdheid van Boerhaave kwamen er medische studenten uit heel Europa naar Leiden en was het Caeciliagasthuis het eerste academische ziekenhuis van Leiden en dus voorloper van het huidige LUMC.
Tot 1841 is het complex gebruikt als ziekenhuis, en sinds 1852 als werkhuis voor bedelaars. Vanaf 1947 was het studentenhuisvesting, opslagruimte en verzamelplaats van asociale gezinnen. De ingang via een rondboogpoortje heeft laatgotische vormen en de gevelsteen 'St Saecilia Gasthuis' stamt uit eind 16e eeuw;
Na ingrijpende verbouwingen is het sinds 1991 in gebruik als museum. Op een zijmuur staat een 'muurformule' van Einstein; de veldvergelijking. Einstein stelde dat elk object (van planeet tot appel) de ruimte om zich heen vervormt. Dit betekent dat objecten elkaar aantrekken (=zwaartekracht) maar ook dat ze licht afbuigen. Sterrenlicht reist dus in een kromme baan langs een zwaar hemellichaam. De veldvergelijking beschrijft hoe de ruimte wordt vervormd (linkerkant) door een object dat zich in de ruimte bevindt (rechterkant). De formule is een direct gevolg van discussies van Einstein met de Leidse hoogleraar Willem de Sitter;
Hierna passeerden we het Sionshofje, gesticht in 1480; het op één na oudste nog bestaande Leidse hofje. In 1668 is het Sionshofje verplaatst naar de huidige locatie. Het was bestemd voor de huisvesting van veertien behoeftige echtparen. Later is er een apart weduwenhofje aan toegevoegd, dat de naam Klein Sionshof kreeg;
Hierna passeerden we de Laecken-Halle, in 1640 gebouwd als keurhuis voor de lakense stof waarmee Leiden in de 17e eeuw zijn rijkdom verwierf. Sinds 1874 is in het gebouw Museum De Lakenhal gehuisvest doordat de stadscollectie overkwam van het stadhuis;
Het Sint Elisabeth Gasthuishof (1766-1969) is een hofje aan de Caeciliastraat/Oude Vest. Het bestaat uit 12 woningen. Ingang tot het hofje is een opvallende poort met zandstenen omlijsting. Het hof is gevestigd in het voormalige St. Elisabeth Gasthuis (1428), dat in 1773 werd opgeheven.
In 1970 is het Hofje gerestaureerd;
We kwamen langs het Coninckshofje, dat in 1758 gesticht was door Cecilia Coninck. Het is één van de weinige gebouwen uit deze periode waarin Leiden een straatarme stad was. Door een legaat van de familie Del Court van Krimpen is het oorspronkelijke hofje in 1861 nog met 4 huisjes uitgebreid. Leiden kent in totaal 34 hofjes. De stichters hoopten natuurlijk om een plaatsje in de hemel te verdienen, daarom deden zij dit voor armen en minderheden. Maar de hofjes waren niet bedoeld voor de allerarmsten; landlopers, bedelaars en gehandicapten kwamen er echt niet in;
Vlak voor het eindpunt van de wandeling kwamen we nog langs het Sint Salvatorshof. We kregen inmiddels een neus voor hofjes! Dit hof werd gesticht in 1625 uit nalatenschap van priester Pauwels Claeszoon van de Velde. Het hofje was bestemd voor 'Eerlicke Maechden ofte Weduwen' en bestaat uit 12 huisjes. In 1891 werd het hofje aangesloten op gas en in 1895 op de waterleiding; de kwaliteit van het putwater zou zeer slecht zijn geweest. In plaats van de waterpomp kwam er één waterkraan.
In de zestiger jaren heeft de Stichting Leidse Studentenhuisvesting het vervallen hofje overgenomen en rond 1980 is het grondig gerenoveerd;
Nog een allerlaatste foto van molen De Valk, een 3e stellingmolen sinds 1611 op deze plaats. SInds 1966 is de molen in gebruik als gemeentelijk molenmuseum en sinds 2000 is De Valk weer maalvaardig;
12 km gelopen op deze koude maar droge decemberdag. Tevreden namen we afscheid en gingen we allebei weer op de fiets op huis aan.
No comments:
Post a Comment