24-01-'21. Oostvaardersplassen met Hedwig.

Via de bibliotheek leende ik het boek 'Wandellust' van Cynthia Schultz. Het hoofdstuk over de Oostvaardersplassen boeide me zo dat ik op zoek ging naar een maatje om daar te wandelen. De eerste die ik het vroeg, Hedwig, was gelijk enthousiast en we spraken af om 12 uur op de parkeerplaats aan de Kitsweg bij het bezoekerscentrum. Ondanks het prachtige weer was er gelukkig nog volop plek.

De Oostvaardersplassen vormen een natuurgebied van 5600 ha tussen Almere en Lelystad. Het gebied is ontstaan na de drooglegging van de Flevopolders (1950-1968). In 1932 werd de Afsluitdijk voltooid en veranderde de Zuiderzee in het IJsselmeer. Volgens het plan van ir. Cornelis Lely zouden vier nieuwe polders aangelegd worden om te voorzien in de grote behoefte aan landbouwgrond. In 1942 werd de Noordoostpolder drooggelegd, in 1957 Oostelijk Flevoland en in 1968 Zuidelijk Flevoland. De vierde polder, de Markerwaard, werd wel grotendeels omsloten door een dijk maar uiteindelijk niet drooggelegd, omdat men bang was voor ernstige gevolgen voor de Amsterdamse paalfundering door dalende grondwaterstanden.

De al voltooide Oostvaardersdijk werd de buitendijk van de Flevolandpolders, waardoor de Oostvaardersplassen konden ontstaan. Het gebied was cultuurtechnisch minder interessant vanwege de lage en dus natte ligging en de weinig vruchtbare zandige bodem. Dit lage deel van Zuidelijk Flevoland werd daarom bestemd tot industrieterrein en kassengebied.

Na het droogvallen van Zuidelijk Flevoland werd er vanuit vliegtuigjes riet uitgezaaid als eerste stap in de ontginning. Op drogere plaatsen kwam dit samen met het zaad van de wilg snel tot ontwikkeling. Er ontstond een afwisselend slikken- en plassenlandschap met riet, wilgen en spontane moerasvegetatie. Dit bleek aantrekkelijk voor veel soorten vogels, zoals de grauwe gans, de lepelaar, eenden, het toen zeldzame baardmannetje, aalscholvers, de bruine kiekendief en zeldzame vogels als de kleine zilverreiger en de roerdomp. Na vier jaar dreigde het gebied echter snel te verdrogen door de voortgaande ontwatering, maar door acties van enkele biologen werden in 1973 de ontginningen aan de rand van het gebied beëindigd. In 1975 werden de inrichtingsplannen definitief en ontstond er tussen de dijken een groot moerasgebied van ongeveer 3600 ha. Het droge gebied (2000 ha) werd gezien als een geschikte habitat voor grote grazers (runderen, paarden en edelherten) en in 2018 werd het Nationaal Park Nieuw Land opgericht. De grote planteneters kwamen ook in het verre verleden in Nederland voor en gaven mede vorm aan het landschap. 

Nu probeert men deze dieren op een volledig natuurlijke manier te laten leven. Zo blijven bijvoorbeeld kadavers van dode dieren liggen voor raven, kraaien, arenden en in 2005 is zelfs eenmaal een monniksgier gesignaleerd. Sinds 1995 worden dieren ook bij grote voedseltekorten niet bijgevoederd. In 1983 werden er 32 heckrunderen ingezet en in 1984 20 konikpaarden. In 1992 kwamen er 44 edelherten bij wegens hun invloed op het gebied. In 2011 leefden er al 3300 edelherten, 1150 konikpaarden, 360 heckrunderen en 100 reeën. Ze hebben elk hun eigen specialiteit; heckrunderen houden van gras en houden zo het grasland open. Herten houden het struikgewas in toom en de konikpaarden zijn ideale maaimachines. De grote grazers hebben ook nadelen; de nesten van veel weide-broedvogels worden bedreigd en de plantenvariatie neemt af.

Door snelle toename van de aantallen grazers gingen er 's winters steeds meer dieren dood. Dit leidde tot maatschappelijke discussies en in de koude winter van 2010 moesten veel dieren gedood worden en werden er ook dieren bij gevoerd. Hierna werd meer beschutting geboden en delen van het Kotterbos in de winter opengesteld.

Het plan om een verbinding te maken met de Veluwe via het Horsterwold en de nog aan te leggen Oostvaarderswold is niet door gegaan. Het zou de grote grazers, het wilde zwijn, de das en de eekhoorn van de Veluwe de kans hebben gegeven de Oostvaardersplassen te bereiken en vice versa.Sinds 2014 worden de 31 vogelsoorten ook beschermd door het moerasgebied en het waterpeil onder controle te houden.

Het gebied is beperkt toegankelijk voor bezoekers en geniet wettelijke bescherming. Vrijwel het gehele gebied is aangewezen als Vogelrichtlijngebied en Staatsnatuurmonument. De Oostvaardersplassen genieten inmiddels grote bekendheid dankzij de spontane natuurontwikkeling en de pogingen om nieuwe natuur doelbewust te laten ontstaan. Aan de Knardijk werd een bezoekerscentrum gebouwd met diverse wandelroutes tussen de 1 en 5 km. De Oostvaardersplassen zijn niet vrij toegankelijk, maar ook vanaf de randen kun je de wildernis goed beleven. Er zijn diverse uitkijkpunten voor vogels en de grote grazers. Betere speurneuzen kunnen een vos, ree of haas spotten. In de winter is het park beperkt toegankelijk.

In 2002 werd het eerste visarenden nest gezien (dat voortijdig uit de bomen waaide). De zeearend heeft zich in 2006 als broedvogel gevestigd.

De ringslang komt in het gehele gebied voor en de bever heeft zich gevestigd nabij de aalscholver kolonie. 

De Oostvaardersplassen zijn arm als het om vis gaat. Er zijn slechts 15 soorten bekend. Sinds 2009 zit het water vol met volwassen karpers. De meerval (en de Europese otters) zijn gunstig voor arenden.

Bij de plassen ligt een wilgenbos, een oerbos van 100 ha groot en ontstaan rondom een oude zandwinplas. Het is per ongeluk ontstaan en het lijkt wel een oerwoud, ondoordringbaar en zó groen. Je vindt er de schietwilg, boswilg, amandelwild en geoorde wilg. Ja... voor mij is een wilg een wilg maar ik ga er toch eens op letten. Hier zitten bevers en het is het broedgebied van de ijsvogel.

De Oostvaardersplassen zijn samen met de Marker Wadden, de Lepelaarsplassen en het Markermeer in 2018 uitgeroepen tot Nationaal Park Nieuw Land, het jongste nationaal park van Nederland. Het is inmiddels een internationaal bekend vogelparadijs. 

We besloten om eerst de zeearend-wandeling te maken. Helaas bleek een deel van de rondwandeling afgesloten te zijn maar het was mijn eerste kennismaking met de Oostvaardersplassen en ik genoot van de prachtige omgeving;

Hedwig

We liepen via een modderpad naar onze eerste uitkijkpost;

In de twee verdiepingen tellende uitkijkpost zaten diverse vogelaars met serieuze lenzen en verrekijkers. Ik vroeg waar ze allemaal naar keken en het bleek dat er aan de overkant van het water zeearenden zaten;

Tja... een Iphone is lekker weinig sjouwen maar heeft zijn beperkingen. Ik mocht echter een verrekijker lenen en na enige aanwijzingen zag ik inderdaad een paar bruine vogels in de bomen aan de overkant.

Zelfs de mega lenzen van hun camera's waren nutteloos op deze afstand, dus maar even een zeearenden-fotootje van internet;

                         

Hierna liepen we het modderpad weer terug en Hedwig was nog wel in voor een 2e wandeling. We besloten dit keer gewoon maar groene paaltjes te volgen en te kijken waar we uitkwamen. 

We waren inmiddels al bijna 2 uur aan het wandelen en het was hoog tijd voor de lunch. We zagen natuurlijk opeens helemaal geen bankjes meer (die waren niet ruim bezaaid hier) maar een ijzeren paal bleek ook prima (en in elk geval een stuk droger dan houten banken). Ik had een pompoenprutje meegenomen in 2 thermoskannen en die bleek nog gloeiend heet. Heerlijk!

Met volle buiken liepen we hierna verder en kwamen langs een flinke groep Konikpaarden;

We verbaasden ons wel over hun manen; een vreselijke klittenbaal;

Sommige mensen voerden de beesten gras dat rijkelijk groeide aan onze kant van de schutting. 

Aan de overkant van het water stond nog een groep;

Heckrunderen en herten zijn we niet tegen gekomen; andere keer dan maar. Na 3 uur werd het toch een flink stuk koeler en we besloten terug te lopen naar de parkeerplaats. Ik zag nog een alternatieve route, hier bleken verrassend weinig mensen we lopen en we hadden al snel genoeg door waarom;

Het was klunen door de modder!

Maar we hadden een heerlijke dag gehad! 

                                                                       .