Vandaag ging ik met vriendin Marja door Leiden wandelen en voor de variatie liep ik dit keer de Pilgrims route. Die overlapt de Rembrandt route hier en daar maar er bleek nog genoeg te zijn dat ik nog niet gezien had.
Ik had wel eens vaag van de Pilgrims gehoord maar het zei me weinig. Door de wandeling heb ik me er een beetje in verdiept.
400 jaar geleden is het schip de Mayflower vanuit Engeland naar Amerika vertrokken met aan boord 102 geloofsvluchtelingen en avonturiers; de Pilgrims. Deze Pilgrims worden gezien als de 'founding fathers' van de Verenigde Staten. Maar liefst 50 van de opvarenden van de Mayflower kwamen uit Leiden en het is van deze 'Leidse' Pilgrims dat bijvoorbeeld presidenten Bush en Obama afstammen, evenals miljoenen andere Amerikanen. John D. Rockefeller is afstammeling van William Brewster. Marilyn Monroe stamde af van Mayflowerganger John Alden. Ook Franklin Roosevelt, Clint Eastwood en Christopher Reeve zijn nazaten van de Pilgrims.
Aan de gewaagde overtocht in 1620 ging een jarenlange ballingschap in Leiden vooraf. Pilgrims waren vrome mannen en vrouwen. In Engeland domineerde 400 jaar geleden de Anglicaanse kerk, met Koning James I aan het hoofd. De Pilgrims geloofden dat zich conformeren aan de geloofsregels van de koning gelijk stond aan als naar de hel gaan. Ze gingen zelfs zo ver dat zij elke autoriteit in geloofszaken afwezen. Toen deze 'separatisten' in 1604 publiekelijk weigerde om zich aan de voorgeschreven geloofsregels te houden werden zij op last van de koning vervolgd. Onder leiding van de ouderling William Brewster en dominee Richard Clifton verlieten zij Engeland en voeren naar Amsterdam om aan de religieuze vervolging te ontkomen. Daar voegden zij zich bij de Engelse vluchtelingen die al in Amsterdam woonden. De Pilgrims kregen toen toestemming om naar Leiden te gaan op 12 februari 1609.
De Pilgrims woonden met name rond het Pieterskerkplein en konden in Leiden vrijuit hun geloof belijden. Ze deden in Leiden veel kennis op over zaken als wetgeving, vrijheid, wetenschap en religie. Men denkt zelfs dat gewoonten zoals Thanksgiving door Leidse Pilgrims is ontstaan; in Leiden wordt sinds 1574 een dankdienst voor Leidens Ontzet gehouden in de Pieterskerk. Kenners beweren dat de Pilgrims in 1621 met Thanksgiving in de VS zijn begonnen. (Elk jaar verleent de president van de VS gratie aan een kalkoen; het onlosmakelijke symbool van Thanksgiving day). Native Americans organiseren sinds 1970 'The national day of mourning', ook op de 4e november. Zij herinneren de onderdrukking en het voortdurende lijden van de Native Americans, de strijd van hun voorouders en de strijd om nog steeds de dag te overleven.
We begonnen bij het gebouw 'Erfgoed van Leiden en Omstreken' waar talloze originele documenten liggen uit de tijd dat de Pilgrims in Leiden woonden. Je kunt dit gebouw bezoeken maar alle musea waren deze week dicht gegaan. Ik heb er net online naar gekeken en je kunt er ook reconstructies vinden van gebouwen die inmiddels al zijn afgebroken, zoals het geboortehuis van Rembrandt. Best aardig.
We liepen langs de Vliet. Hier moest een monument staan omdat de Pilgrims vanuit hier weer zijn vertrokken maar niet gevonden. In dezelfde Vliet kwamen de Watergeuzen op 3 oktober 1574 Leiden binnen varen met haring en wittebrood.
We liepen door het 'Van der Werfpark'. Had ik nooit gezien maar was ook eigenlijk piepklein. Ik had ook nog nooit van Pieter van der Werf gehoord. Maar hij was de burgemeester die om de Leidenaars aan te moedigen de belegering niet op te geven zelfs zijn eigen lichaam aan bood als vlees. Dat verhaal kende ik wel.
Na de buskruitramp in 1807 is op deze plaats het park opgericht en is er dit standbeeld geplaatst;
De buskruitramp staat te boek als de eerste nationale ramp in Nederland. Eeen kruitschip dat hier aan de Steenschuur lag aangemeerd met 17.760 kg kruid aan boord ontplofte. Er vielen meer dan 150 doden en 2000 gewonden; honderden gebouwen werden volledig verwoest.
Hierna kwamen we langs de Heilige Lodewijkkerk.
In 1477 stond hier het Sint-Jacobs gasthuis en kapel. De voorgevel stamt uit 1538 en de toren uit 1594. De kapel deed in de 17e eeuw eerst dienst als graanpakhuis en daarna als saaihal. (Saai is een wollen geweven stof). Elke soort textiel die in Leiden werd geproduceerd had zijn eigen hal, waar de kwaliteit werd gecontroleerd en gekeurd. Na de kruidramp in 1807 was de saaihal ook zwaar beschadigd en Koning Lodewijk zorgde genereus voor de renovatie en hierna werd de kerk omgedoopt tot Heilige Lodewijkkerk en werd het weer een katholiek kerk. (De toren die de ramp wonderwel overleefd had bleef wel de St Jacobstoren heten).
We liepen over de Lange Brug, waar op nummer 45 John Quincy Adams, de 6e president van de VS, heeft gestudeerd rond 1800. Ook woonde hier Pilgrimsdochter Mary Chilton. Zij zou volgens de overlevering de eerste vrouw van de Mayflower zijn die voet aan wal zette in Amerika. Daar is ze getrouwd en heeft 10 kinderen gekregen.
We kwamen langs de Brewstersteeg. Op de foto boven staat Marja onder de poort naar de steeg. William Brewster was één van de weinige hoger opgeleide Pilgrims. Hij woonde met zijn gezin in één van de vele 'stinkstegen' in de stad. Sinds 1984 heeft de steeg zijn huidige naam. Hier richtte Brewster samen met zijn broer Thomas een drukkerij op, waar hij geschriften drukte die verboden waren in Engeland. Onder druk van de Engelse ambassadeur werd een inval gedaan in de drukkerij. Thomas werd gearresteerd en William wist te ontvluchten naar Leiderdorp. Later bereikte hij met zijn complete gezin Plymouth. De Leyden Street in Plymouth, Massachussets is zelfs de oudste (en de eerste) straat van de VS. Thomas werd na de arrestatie naar Engeland getransporteerd en hij kwam pas terug toen de Mayflower al vertrokken was. Hij ging in Leiden verder met de drukken van verboden boeken. In 1626 werd hij weer gearresteerd en voor 14 jaar gevangen gezet.
We liepen weer langs het Stadhuis en ik merkte nu (door het boekje) links naast de trappen een gevelsteen op met een gedicht over het Beleg van Leiden. Het aantal letters komt precies overeen met de 129 dagen dat het beleg duurde en de vergulde letters in Romeinse cijfers duiden het jaar van het beleg, 1574, aan. De steen zelf komt uit de Pieterskerk en werd in 1578 aangebracht;
Via de Koornbrug en de Beschuitsteeg kwamen we langs het dichte Pilgrimsmuseum maar even gluren door de ramen was ook weer leuk. Het pand waar het museum in huist, stamt uit de 14e eeuw. Het huis geeft een goede kijk op de woningen en het leven van de Pilgrims.
De naastgelegen antiekhandel was open en het was weer genieten om hierdoor heen te lopen. Je ziet steeds weer wat anders! (Maar nog steeds niets wat ik zou willen hebben haha!)
We passeerden weer de Hooglandse kerk (zie Rembrandtwandeling) waar enkele Pilgrims begraven liggen; kinderen van Brewster, Keble en White. Ook liepen we door de Burcht en maakte ik een klein ommetje om Marja het hofje achter het Liefdespad te laten zien;
We liepen verder langs de Waag (nu een restaurant), waar de Pilgrims voor het eerst voet aan wal zetten in Leiden. Bij het Waaghoofd (nu een terras) werden hun spullen aan wal gehesen met houten kranen. Hier wordt op elk jaar op 3 oktober haring en wittebrood uitgedeeld aan de bevolking. De huidige Waag werd pas in 1657 gebouwd ter vervanging van een houten Waag die op de plek stond waar de rivieren de Mare, de Oude en de Nieuw Rijn elkaar kruisden. Het hebben van een Waag was voor een stad heel belangrijk. Op basis van het waagrecht konden handelaren verplicht worden hun waren te laten wegen om er vervolgens belasting over te betalen.
Boven de poort van de Waag hangt een groot reliëf; de controleur (man met de hoed) weegt waren op een weegschaal.
We kwamen langs de ruïne van de 'Vrouwekerk'. In de 10e eeuw stond hier de Mariakapel, in het Maredorp dat bij Oegstgeest hoorde. In 1325 kwam er een brug over de Rijn waardoor Leidenaars meer ruimte kregen en verhuisden naar het geannexeerde Maredorp. In 1330 werd op deze plaats de 'Onze Lieve Vrouwekerk' gebouwd, de 3e parochiekerk. Er kwamen ook enkele kloosters omheen, waaronder het Agnietenklooster. In 1584 werd dit gebied bewoond door gevluchtte Calvinisten uit Wallonië; ongeveer 6000 leden van de Waalse gemeente, die ook de Gasthuiskerk op de Breestraat gebruikten. De Pilgrims gingen vriendschappelijk om met deze geloofsvluchtelingen en sommige trouwden zelfs met elkaar.
In 1818 was de Vrouwekerk zo vervallen en de gemeente dermate uitgedund zodat ze genoeg hadden aan de Gasthuiskerk (waar heden ten dagen de diensten nog steeds in het Frans gehouden worden). De Vrouwekerk werd steeds verder afgebroken, maar in 1980 besloot de gemeente dat de laatste paar muurdelen moesten blijven staan. Het werd een monument als herinnering aan de migratie. De ene kant is deels orgineel (links); de achterkant is wit geverfd en er hangt een maquette.
Hierna liepen we langs het Boerhaave museum waar het Caeciliagasthuis dienst deed als Pesthuis. In 1625 bezweken bijna 10.000 mensen in Leiden aan de Pest.
We liepen langs het Museum 'de Lakenhal'; vorige keer niet de buitenkant op de foto gezet dus nu maar even;
Het is in 1639 gebouwd en sinds 1874 omgebouwd tot museum.
Hierna liepen we verder via de Beestenmark, het Galgewater, de Weddesteeg en het Noordeinde. Ik liet Marja zien waar je een tekening à la Rembrandt kon laten maken door gewoon voor het raam te gaan staan in zijn voormalig atelier. De resultaten waren grappig maar niet zo flatteus;
Ook het vervolg van de wandeling liep via de route van de Rembrandtwandeling en die heb ik al uitgebreid beschreven.
No comments:
Post a Comment