Met mijn vriendin Margreet had ik een afspraak gemaakt om eens door Leiden te gaan wandelen ipv door het gebruikelijke bos en duin. Zij is dol op uitstapjes in Nederland en kent Nederland veel beter dan ik.
We besloten niet op eigen houtje te gaan maar de Rembrandt wandeling te maken. Ik had op internet één en ander uitgezocht en uitgeprint. De wandeling was slechts 4 km maar zou 2 uur duren.
We startten op het centraal station en door de Stationsstraat liepen we naar de Beestenmarkt. Onderweg kwamen we langs een VVV die er uitnodigend uit zag en we liepen even naar binnen. Ze hadden leuke souvenirs maar ook een prachtig boekje over de Rembrandt wandeling. Margreet besloot het boekje te kopen en dat was een goede zet; de route was veel duidelijker dan het toch wat summiere internet-verhaal en was ook nog doorspekt van Rembrandt- en Leiden- 'weetjes'.
Op de Beestenmarkt was een nieuwe waterfontein (ik had hem in elk geval nog nooit gezien). In het boekje lazen we dat na het Leids ontzet (de bevrijding van de Spaanse belegering) op 3 oktober 1574 Leiden heel snel groeide; Van 12.500 inwoners in 1574 naar 45.000 inwoners in 1622 naar 70.000 inwoners in 1648! Dit was voornamelijk te danken aan geleerden die op de goede Leidse universiteiten afkwamen en door economische vluchtelingen. In 1622 was Leiden na Amsterdam de grootste stad van Holland. Door de bevolkingsgroei breidde Leiden zich snel uit en in 1611 kwam er een Beestenmarkt waar tot 1969 vee verhandeld werd; foto uit 1923;
(In 1969 werd de markt verplaatst naar de Groenoordhallen en in 2001 kwam er een definitief einde aan de markt door mond- en klauwzeer epidemie).
We liepen richting het Galgewater. (Nooit geweten dat die straat zo heette laat staan dat er echt veel mensen werden opgehangen na veroordeling bij Gravensteen). Nu is het een historische haven waar oude bedrijfsvaartuigen liggen aangemeerd voor onderhoud.
Aan de overkant was de Webster universiteit waar het huis stond van Gerrit Dou (1613-1675); de eerste leerling van Rembrandt.
Na het Galgewater kwamen we langs een prachtig gerenoveerd huis;
Dit was de Stadstimmerwerf (1612) waar grote bouwprojecten werden voorbereid. Op de binnenplaats naast/achter dit monument vonden de werkzaamheden plaats en in de aanpandige gebouwen werden de spullen opgeslagen. Nu woonden er mensen in de kleine huisjes en de binnenplaats zag er heel gezellig uit met mooie en ook grappige beelden;
Hierna zagen we de Molen 'de Put'. Hij werd in 1619 naar deze plek verhuisd zodat hij nu op een mooi tochtgat stond. De vader van Rembrandt had 2 molens aan de overkant van het Galgenwater. Het waren alle drie molens die mout maalden voor bierproductie. Rembrandt was dus een molenaarszoon; hij heeft diverse molens vastgelegd in schilderijen. De molens van de familie van Rijn hebben plaats gemaakt voor woningbouw. De huidige molen 'de Put' is een nagebouwd exemplaar;
We liepen nog even een stukje om, om een foto te maken van de Morspoort. Er stond een irritant wagentje voor de poort dus maar een foto van internet;
Hierna liepen we terug naar De Put en staken we de Rembrandtbrug over naar de Weddesteeg;
In de Weddesteeg is Rembrandt op 15 juli 1606 geboren als 9e kind van Harmen van Rijn. Het huis is in de 19e eeuw neergehaald en er rest alleen deze gevelsteen (uit 1906);
Aan de overkant is ter nagedachtenis wel een aardig pleintje opgericht met wat kunst;
Het was in 1960 de bedoeling dat het geboortehuis nagemaakt zou worden en dat er een museum in zou komen. Echter in 1977 gaf men toch de voorkeur aan nieuwbouw.
Rembrandt heeft tot ongeveer 1631 in Leiden gewoond. Hij signeerde zijn schilderijen met RHL - Rembrant Harmenszoon Leidensis. Hierna is hij in Amsterdam gaan wonen en signeerde met zijn voornaam, waar hij de letter D aan zijn voornaam toevoegde; RembranDt.
Zijn vader overleed in 1630; hij is begraven in de St. Pieterskerk. Zijn moeder Neeltje overleed 10 jaar later. In 1639 heeft hij tijdens een bezoek haar voor de laatste keer geschilderd.
We vervolgden onze route via de Rembrandtstraat. In 1879 zijn veel grachten in Leiden gedempt en straten kregen nieuwe namen zoals de Rembrandtstraat. Aan het Noordeinde staat een standbeeld van Rembrandt uit 1906 -zijn 300e geboortejaar- en net als in 2006 zijn er dat jaar ook Rembrandtmunten uitgegeven.
We liepen door het Rembrandtpark (onderdeel van een 6.5 km aaneengesloten groen stadspark) en kwamen langs de universiteitsbibliotheek met de enorme collectie van J. Thysius. Hier is tegenwoorden ook het prentenkabinet in gehuisvest met werken van Rembrandt, Lievens, Flinck, van Goyen, van Ostade en vele anderen.
We liepen onder de Doelenpoort uit 1645 door.
Hierachter waren vroeger de Sint Joris en Sebastiaan doelen; oefenterrein van de schutterij. Hierin zaten gewone burgers die de stad verdedigden in tijden van oorlog. Adriaen, de broer van Rembrandt, was schoenmaker en schutter. (In 1642 heeft Rembrandt de Nachtwacht geschilderd. Originele titel; de compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zicht gereed om uit te marcheren.) Nakomelingen van Adriaen wonen nog steeds in Leiden. De lijn van Rembrandt is gestopt toen in 1715 zijn enige kleindochter Titia kinderloos overleed.
Hierna kwamen we langs de Hortus Botanicus uit 1590. Het is gesticht om geneeskunde studenten te laten kennismaken met geneeskrachtige werking van planten. In 1593 startte Carolus Clusius de tulpencollectie. De beroemdste tulp was de Semper Augustus. Er waren in 1924 slechts 12 bollen van. In 1637 bracht 1 bol 10.000 gulden op; de prijs van een grachtenpand in Amsterdam!
In 1611 studeerde Claes Pieterszoon in Leiden. In 1614 opende hij een praktijk in Amsterdam en veranderde zijn naam in Tulp. In 1632 schilderde Rembrandt 'de anatomische les van dr. Nicolaes Tulp. Het lijk kwam uit Leiden; Aris Kindt was die dag opgehangen wegens herhaalde diefstallen.
Hierna liepen we langs het Academie gebouw. De Leidse universiteit werd in 1581 uitgebreid met de 14e eeuwse kapel van het voormalige dominicanenklooster. Een prachtige gebouw.
Rembrandt heeft zich toen hij 14 was ook ingeschreven op de universiteit, maar men vermoed dat hij dit deed om vrijstelling van dienst in de schutterij te verkrijgen alsmede belastingvrij bier. Hij heeft wel diverse alumni van de Leidse universiteit geschilderd.
We liepen over het Rapenburg terug. Nog een paar mooie foto's van het Academie gebouw vanaf het Rapenburg;
Aan het Rapenburg 65 heeft Allard de la Court gewoond (1688-1755). Het hele huis van voordeur tot keuken was behangen met 700 meesterwerken!
Hierna kwamen we bij Gravensteen. De vierkante toren is het oudste stenen gebouw van Leiden, uit de 12e eeuw. De toren werd gebruikt als gevangenis door de graven van Holland. Het plein ervoor was destijds een grasveldje. Het stond in de 15e eeuw bekend als 'het Groene Zoodje' of 'Schoonverdriet'; hier werden executies uitgevoerd. In de 17e eeuw werd er voor de toren een galerij gebouwd voor de schout en schepenen (zaten ze mooi op de 1e rang voor de executies). In 1655 kwam er een tuchthuis-vleugel aan; voor de mannen het rasphuis en voor de vrouwen het spinhuis. In 1853 werd hier de laatste executie (strop) uitgevoerd.
Rechter foto van Gravensteen aan de andere kant met het beeld van vrouwe Justitia uit 1650.
Gravensteen is tegenwoordig een universiteitsgebouw met diverse herinneringen aan het duistere verleden. We staken 'het Gerecht' over en liepen tegen de Latijnse School aan. Hier heeft Rembrandt zijn schooltijd doorgebracht. Als je voor het raam ging staan werd er een tekening gemaakt in op het doek binnen, in de stijl van een potloodtekening van Rembrandt. We vonden het resultaat niet flatterend. Hier staat Margreet voor het raam voor de tekening;
De rode deur was de ingang van de Latijnse School. De school is gebouwd in 1599 en Rembrandt ging hier naar school vanaf zijn 7e jaar. De lessen in bijbelse geschiedenis zijn vermoedelijk de inspiratie van de vele bijbelse taferelen in zijn schilderijen. Jan Steen ging hier in 1636 naar school.
Hierna gingen we de hoek om en kwamen we bij de Pieterskerk. In de 1121 werd op deze plaats de kapel van de graven van Holland gebouwd. Vanaf 1390 werd in 180 jaar in fases de huidige kerk gebouwd. In 1512 stortte de 100 meter hoge klokkentoren totaal in en is nooit meer herbouwd. De kerk heeft zwaar te lijden gehad van de beeldenstorm in 1566. Het Laatste Oordeel van Lucas van Leyden kon door de burgemeester op het nippertje gered worden door het te kopen van de vernielers. In 1572 werd het een protestante kerk.
In de 17e eeuw werden er 30 huizen tegen de kerk aangebouwd om in de kosten van het onderhoud bij te dragen;
Jan Steen, Gerrit Dou en Herman Boerhaave zijn in deze kerk begraven. Sinds 1827 was het niet meer toegestaan om de rijken in de kerk te begraven. Het kwam herhaaldelijk voor dat omstanders flauw vielen van de lijklucht tijdens het bijzetten in een graf. Hier vindt de uitdrukking 'rijke stinkerd' zijn oorsprong. Inmiddels wordt de kerk niet meer als zodanig gebruikt maar verhuurd voor bijeenkomsten.
Op een steenworp afstand van de Pieterskerk ligt het Jean Pesijnhof. Het hofje wordt afgesloten door een poortgebouw uit 1683;
Tussen 1609 en 1620 hebben hier 20 Engelse gezinnen gewoond; 102 geloofsvluchtelingen. Deze Pilgrims zijn in 1620 met de 'Mayflower' naar Amerika gevaren. Zij staan bekend als de 'founding fathers' van Amerika. In 1683 kreeg het hofje zijn huidige naam en de huizen van de Pilgrims werden vervangen. We waren aangenaam verrast over het prachtige hofje in het hart van Leiden, dat nog steeds bewoond is;
We verlieten het hofje via de 'gekroonde liefdespoort'. Hierachter heeft het woonhuis en de kroeg van Jan Steen gestaan, waar niets meer van over is, behalve dit aandenken in de gevelsteen;
Hierna kwamen we langs een leuk poortje dat een herinnering was aan Pieter Gerritszoon van der Speck. Hij was rentmeester van Leidse parochiekerken en overleed in 1645 en volgens testament werden er een hofje met 8 huisjes voor weduwen gebouwd;
De Voldersgracht was in de middeleeuwen een belangrijke gracht. De naam verwijst naar het 'vollen' van geweven stoffen. Naakte 'vollers' stampten 's nachts met hun blote voeten urenlang op wollen stoffen in grote kuipen met een stinkende brij, waar urine bij zat. Door het vollen verviltte de stof en werd deze mooi egaal. Vanwege de stankoverlast werd het vollen in 1479 verbannen uit het centrum. In de 17e eeuw werd de Voldersgracht stukje voor stukje van stenen gewelven voorzien, totdat er aan het eind van de eeuw geen open water meer te zien was. In 1956 is ze definitief gedempt. Aan de Voldergracht staat het geboortehuis van Jan van Goyen en had Jan Steen er een kroeg.
Dit poortje gaf toegang tot de Penshal. Daar werd orgaan- en afvalvlees (pens, lever, nieren, uiers) verkocht.
We kwamen langs de Young Rembrandt Studio in het voormalig atelier van zijn eerste leermeester Jacob van Swanenburg. Helaas was het nog dicht. Er schijnt op een korte maar spectaculaire wijze met 'video-mapping' het verhaal van Rembrandts Leidse leven te worden verteld. Dit houden we zeker nog te goed!
Hierna liepen we over de Breestraat en passeerden het prachtige stadhuis van Leiden, dat helaas vol in de steigers stond;
Destijds hing het stadhuis vol kunst van onder andere van Swanenburg en van Leyden. Ook bracht de burgemeester 'Het laatste oordeel' hier onder nadat hij het in 1566 op het nippertje gered had van de beeldenstorm. In 1872 werd het stuk overgeplaatst naar het nieuwe museum 'de Lakenhal'. In 1929 is het stadhuis tot de grond afgebrand en door de overplaatsing is dit schilderij dus voor de 2e keer aan verwoesting ontkomen!
Schuin tegenover het stadhuis zagen we een heel aantrekkelijke bloemenwinkel waar we even naar binnen liepen en we maakten een praatje met de aardige eigenaresse. Ze vertelde dat haar dochter net een kerstwinkel geopend had schuin aan de overkant. Nou - kerstwinkels; daar ben ik heel erg dol op en Margreet was ook de beroerdste niet dus we liepen een klein stukje terug en vonden de 'pop-up Christmas store'. De dochter vertelde dat ze normaal alles tentoonstelde in de bloemenwinkel van haar moeder (konden we ons helemaal niets bij voorstellen want die winkel stond ook al propvol) maar dat ze door Covid gedwongen waren dit jaar deze winkel te huren. Het was een hele erg leuk winkel en waar kun in deze moeilijke tijden je geld nog aan uitgeven? Juist...
Toen we ons eindelijk hadden weten los te rukken liepen we terug naar de Breestraat en keken eens op ons horloge. Het was al 12 uur en waren net over de helft van de Rembrandt route. Ongelofelijk! Al 3 uur onderweg!! We hadden allebei dorst maar geen zin in 'thee to go' en we moesten allebei een beetje plassen maar dat was natuurlijk ook nergens mogelijk. Bovendien begon het een beetje te miezeren en Margreet moest 's middags ook nog werken.
We besloten terug te lopen naar ons beginpunt, waar onze fiets en auto stonden. We spraken af dat we de 30e het 2e deel van de wandeling zouden afmaken!
Wat was het een superleuke dag!
No comments:
Post a Comment